Қазақстанда күдіктілер мен қамауға алынған адамдарды азаптау

DEMOSCOPE қоғамдық пікірге экспресс-мониторинг жүргізу бюросы Қазақстан азаматтары арасында  «Қазақстанда күдіктілер мен қамаудағы адамдарды азаптау» тақырыбында сауалнама жүргізді.  Қазақстан 1998 жылы азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалауларға қарсы БҰҰ-ң Конвенциясын бекітті. Осылайша, еліміз азаптауды қылмыс ретінде белгілеген болатын.

Мұндай оқиғалар БАҚ бетінда ақпарат жарияланғаннан кейін ғана қоғамдық талқыға түседі. Мысалы, жақында ғана болған Астанадағы оқиға. Біз халықтың бұл тақырыптан қаншалықты хабарлар екенін білмекші болдық. Сауалнамаға еліміздің қалалары мен аймақтарынын 1560 адам қатысты.

Қазақстанда адамдардың азапталуы жайлы оқиғаларды естіген бе едіңіз?

Бұл жайлы алғаш рет естіп тұрмын
798 ( 51.15% )
Иә, ондай жағдайлар туралы естідім
752 ( 48.21% )
Иә, өзім де азаптаудың құрбанымын
10 ( 0.64% )

«Азаптау» қылмыстық жаза қолданылатын әрекетке жататын білесіз бе?

Иә
1,393 ( 89.29% )
Жоқ
167 ( 10.71% )

Заңда қылмысты ауырлататын жағдайлар анықталмаса, «Азаптау» бабы бойынша бес мың айлық есептік көрсеткіш мөлшеріндегі айыппұлдан бастап, бес жылға дейін бас бостандығынан айыру жазалары белгіленген.

Дәлме-дәл
944 ( 60.51% )
Жеткіліксіз
508 ( 32.56% )
Шектен тыс
108 ( 6.92% )

Сіздіңше, азаптаудың себебі:

Азаптауға кінәлі тараптың жазаланбауы
523 ( 33.53% )
Құқыққорғау органдары қызметкерлерінің кәсіби біліктілігі төмен
392 ( 25.13% )
Құқыққорғау органдары қызметкерлерінің құқық саласындағы сауаты төмен
284 ( 18.21% )
Құқыққорғау органдары қызметкерлерінің жүйкелік-психикалық тұрақсыздығы
234 ( 15.00% )
Құқыққорғау органдары қызметкерлерінің қамтамасыз етілу және әлеуметтік қорғалуы жеткіліксіз
127 ( 8.14% )

Келтірген зиянды өтеу бойынша, жәбірленуші мемлекет қаражатынан ақшалай өтемақы алуы керек деген оймен келісесіз бе?

Жоқ, сот кінәлі деп тапқан тұлғалардың өздері төлеуі тиіс
993 ( 63.65% )
Иә, билік өкілдерінің әрекеті үшін мемлекет шығындарды өз мойнына алуы керек
348 ( 22.31% )
Жоқ, сот кінәлі деп тапқан ұйым, жұмыс беруші төлеуі керек
219 ( 14.04% )

Сіздің ойыңызша, біздің елімізге азаптауға қалайша жол бермеуге болады:

Қамауға алынғандардың құқықтарын сақтау: жақындарына, адвокатқа хабарлау және шағым түсіру
491 ( 31.47% )
Тергеуді видеоға түсіру
303 ( 19.42% )
Бостандық шектелген орындарда қамалған адамдардың қауіпсіздігіне кепілдік беру
261 ( 16.73% )
Азаптау әрекеттеріне кінәлі адамдардың бұлтартпай жазалануы
260 ( 16.67% )
Әділ, бейтарап ішкі зерттеулер жүргізу
245 ( 15.71% )

Қазақстан және қазақстандықтар үшін ЭКСПО-2017 қорытындысы

Азаптаудың басты себебі – кінәлілердің жазаланбауы